وظایف سازمان صنعت ،معدن و تجارت در ارتقاء رقابت مندی صادرات کالا با فناوری پیشرفته

با توجه به تجربه کشورها و اسناد بالادستی موجود کشور، سازمان صنعت ، معدن وتجارت جدید در راستای توسعه و بهبود فرایند تجارت کالاهای بافناوری پیشرفته کشور از تولید تا صادرات می‌تواند سه وظیفه اصلی سیاستگزاری، برنامه‌ریزی و حمایت توسعه تولید جهت حضور فعال‌تر کالاهای با فناوری بالا در بازار جهانی و داخلی را برعهده گیرد. بر همین اساس، عمده‌ترین وظایف سازمان صنعت ، معدن وتجارت در خصوص صادرات صنایع با فناوری بالا را نمی‌توان خارج از وظایف سه‌گانه زیر تصور نمود:

وظایف سیاستگزاری:

- تنظیم و اجرای سیاستها، خط مشی ها و مقررات تولید و تجارت کالا با فناوری پیشرفته کشور

ـ تنظیم ضوابط و مقررات صادرات و واردات سالانه کالاهای با فناوری بالای کشور و نظارت بر اجرای آن.

ـ سیاستگزاری و کنترل و نظارت و تنظیم بازار محصولات با فناوری بالا و ایجاد تسهیلات در تأمین کالاها و مواد اولیه مورد نیاز صنایع پیشرفته.

ـ تدوین سیاستهای حمایتی از صنایع نوپای کشور با همکاری دستگاههای ذیربط

برنامه‌ریزی:

ـ بررسی و انجام امور مربوط به توصیه های سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه سازمان توسعه صنعتی (یونیدو) در رقابتمند نمودن صنایع با فناوری بالای کشور.

ـ تدوین سیاستها و برنامه‌های توسعه تولید و صادرات کالا با فناوری بالا در تجارت با کشورها در قالب موافقت‌نامه‌های منطقه‌ای.

ـ تهیه و تنظیم و ارائه آمار و اطلاعات نهایی واردات و صادرات کالاهای با فناوری بالای کشور و تجزیه و تحلیل لازم به منظور دست یابی به الگوی مناسب در زمینه صادرات و واردات

ـ انجام تحقیقات، مطالعات و پژوهشهای لازم در زمینه‌های صنعتی و تجاری صنایع با فناوری بالا در راستای نیل به اهداف کلان اقتصادی و بازرگانی کشور

وظایف حمایتی

-برقراری ارتباطات بین المللی جهت انتقال فناوری و توسعه آن با سایر کشورها.

ـ حمایت و تشویق صادرات با فناوری بالای کشور از طریق هدایت فعالیتهای مربوط به ضمانت و بیمه صادرات، ارایه اعتبارات صادراتی داخلی و خارجی و پرداخت جوایز و تسهیلات به صادرکنندگان و تشکلهای صادراتی و تنظیم ضوابط و اجرای مقررات مربوط به تشویق صادرات و یارانه های صادراتی.

همانطوریکه ملاحظه می‌گردد وظایف سازمان صنعت ، معدن وتجارت جدید می‌تواند علاوه بر توسعه و تجهیز شبکه‌های توزیع کالا‌های با فناوری بالا در داخل، تسهیل رابطه با شبکه‌های توزیع خارج از کشور اعم از منطقه‌ای و بین‌المللی از مأموریت‌های دولت در بخش تجاری تلقی نمود. در مجموع وظایف وزارت صنعت،معدن و تجارت به واسطه جایگاه ویژه‌ای که در تسهیل و بهبود روابط بین بخشی دارد، در مسیر دستیابی به اهداف برنامه پنجم و برنامه‌های منتج از سند چشم‌انداز و حصول به مرزهای ارتقاء رقابتمندی دارای اهمیت بالایی است. این مسئله هنگامی بیشتر آشکار می‌شود که توسعه صادرات کالا با فناوری بالا به ‌عنوان رویکرد اصلی دولت در طول برنامه پنجم توسعه، در دستور کار ایشان قرار گرفته ‌است. به همین جهت یکی از هسته‌های اصلی و کلیدی مورد توجه در برنامه پنجم، رشد صادرات کالا با فناوری بالا می‌باشد. چنین جایگاهی به‌همراه اهتمام به رفع چالش‌های عمده کشور در صادرات کالا با فناوری بالا در سالهای اخیر نظیر پایین ‌بودن سهم ایران در صادرات جهانی کالا بافناوری بالا، پایین بودن سهم صادرات صنایع با فناوری بالا از تولید، پایین بودن سهم صادرات کالا با فناوری بالا از صادرات صنعتی موجباتی را فراهم آورد که بخش بازرگانی برای اولین بار رشد صادرات کالا با فناوری بالا را به‌ عنوان یکی از اهداف 10 گانه در قالب برنامه پنجم در دستور کار خود قرار دهد و در قانون برنامه پنجم با صراحت بدان اشاره شود که محورها و مفاد آن چارچوب کلی، حرکت بخش بازرگانی کشور را براساس اهداف و رویکردهای برنامه پنجم توسعه طی دوره پنجساله آن (1394-1390) نشان می‌دهد. آنچه مشهود است بخش بازرگانی به واسطه اهمیت و جایگاه خویش از دو منظر بازرگانی داخلی و خارجی در تحقق هدف پیشگفته برنامه پنجم و حصول به محورهای فوق تأثیر بسزایی دارد.

وزات صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان سیاست‌گذار بخش تجاری در راستای پیشبرد صادرات کالا با فناوری بالا و به‌منظور حصول به اهداف عالیه بخش تجاری مستلزم ترسیم چشم‌انداز‌ها، ‌ماموریت و تدوین اهداف کیفی و کمی در ارتباط با صادرات کالا با فناوری بالا است. در این راستا، اگرچه محدودیت‌هایی در این مسیر وجود دارد، لیکن تلاش می‌شود تا با نگاهی جدید به صادرات کالا با فناوری بالا و بخش بازرگانی، فضاهای پیش‌رو و چالش‌ها و فرصت‌های موجود را شناسایی نموده و راهکارهای عملیاتی در این خصوص ارایه گردد.

چشم‌انداز،ماموریت و اهداف وزارت صنعت، معدن و تجارت در ارتقاء رقابتمندی صادرات کالا با فناوری بالا

در افق 15 ساله و در راستای تحقق چشم انداز 1404 و برنامه پنجم توسعه با رویکرد مشارکت موثر در تقسیم کاربین‌المللی و تعادل در تراز بازرگانی غیر نفتی، ایران در صادرات کالا با فناوری بالا، دارای توان رقابت در سطح کشور‌های برتر منطقه آسیای جنوب غربی نظیر ترکیه‌ و مصر توصیف می‌شود.

با توجه به وظایف ترسیمی وزارت صنعت، معدن و تجارت، ماموریت آن را می‌توان تلاش در جهت دسترسی به جایگاه مناسب صادرات کالا با فناوری بالا در بین کشورهای برتر منطقه‌ و تلاش برای ارتقای مداوم رقابتمندی صنایع با فناوری بالا در مقایسه با کشورهای منطقه برشمرد. البته دستیابی به این ویژگی‌ها برای صنایع با فناوری بالای کشور بخصوص ارتقاء موقعیت رقابتمندی صادرات صنعتی کشور در سطح منطقه، مستلزم آن است که صنایع کشورمان نه تنها از سرمایه‌های انسانی، فیزیکی و مادی خود به‌طور کارآ بهره گیرد، بلکه در فضای رقابت جهانی سیاست‌های اقتصادی و سیاسی دولت آنچه که در برنامه پنجم بدان تاکید شده بگونه‌ای باشد که محیط مناسب برای جذب منابع از تولید توسط صنایع فراهم گردد و از مزایای تجارت، استفاده کافی و وافی را بنماید و کشور در تعامل با اقتصاد جهانی نسبت به جذب و استفاده مناسب از این منابع کوشا باشد. از طرف دیگر، فرایند رشد و توسعه صنایع با فناوری بالا در سطح بین‌المللی ارتباط نزدیک و هم‌پیوندی جهانی را بیشتر ساخته است. بنابراین، دستیابی به اهداف چشم‌انداز و رسیدن به چنین موقعیتی بدون ارتباط با اقتصاد بین‌المللی امکان‌پذیر نیست که اهمیت دستگاه دیپلماسی کشور را در این خصوص آشکار می‌کند. اگرچه مهمترین دریچه در برقراری ارتباط با اقتصاد بین‌الملل، تجارت است ولی لازم است سایر پارامترهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی متناسب با هدف گسترش صادرات با فناوری بالا در فضای بین‌المللی ترمیم شود.

بطورکلی مهم‎ترین برنامه‎های بخش صنعت از دیدگاه وزیر صنعت و معدن در راستای حمایت از صنایع مبتنی برفناوری پیشرفته را می‌توان به شرح ذیل برشمرد:

- توسعه صنایع مادر، پایه و دارای فناوری بالا با مشارکت بخش خصوصی

-برنامه‎ریزی برای کسب فناوری‎های ضروری در راستای خودکفایی صنعتی کشور